Kamaraka-Goikogana

Kokapena

Testuinguruaren informazioa: Arrankudiagako herria hirugarren sektorearen barruan kokaturik zegoen. Hiru behesektorez osaturik zegoelarik: Zollo-koa, Miraballes-ekoa eta Upo-koa. Alde honetan ez zen euskal indarrik ezta borrokarik egon. 1936/37 urteen bitartean eraiki zen.

Identifikazio nagusia: Mugarrikolandako bigarren babesleku pasiboa.
Bestelako deiturak: Babestoki, gordetoki.
Lurralde Historikoa: Bizkaia.
Herria: Arrankudiaga.
Jabetza: Udaljabetza.

Deskribapena: Kontrapenditzan , harrian eginiko minazuloa. Harrian egiteko, dinamita eta barrena neumatikoa erabili ziren. Gudari-milizianoei babesa emateko funtzioa zeukan. Pinu enborkiekin eta lur tepez eztalirik zegoen. Gipuzkoako Artxibo Orokorreko Ojanguren fondoko argazkietan ikusi daiteke garai hartan zeukan itxura. Argazki hauetan Zollo-ko behesektorean zeuden veste babesleku batzuk ikusi ahal ditzakegu.

Estalki, aurrekalde eta harresien materialak: Pinu enborki, tepeak eta izurtutiko txapak. Estalkia egiteko izurturiko txapak jartzen ziren, sendotasuna emateko pinu enborkiak eta kamuflatzeko lur tepeak.

Kontserbazio egoera: Egoera onean mantentzen da, harrian bertan eraikita dagoelako. Gaur egun, barrenen eta pikuen markak ikusi daitezke. Estakia berregiten bada, mendizaleentzat babesleku egokia litzateke.

Identifikazio nagusia: Goikogana-ko lehen metrailadore habia.
Otras denominaciones: Ametrailadore había, bunkerra, gotorlekua, kasamata, blokaua.
Lurralde Historikoa: Bizkaia.
Herria: Arrankudiaga.
Jabetza: Udaljabetza.

Deskribapena: Lurrean bertan eraikitako "Barbeta" izenarekin ezagutzen diren eraikinen artean sartuko dugu hau. Ez du manposteria ez hormigoirik. Sendotasuna, pinu enborkiek,lur sakuek edo lur tepeak emango zioten garai hartan. Bere inguruan dauden ARRF04,ARRF05 eta ARRF06-en bezalakoa da.

Estalki, aurrekalde eta harresien materialak: Lurrean landutako eraikina. Bere garaian lur tepez edo pinu enborkiz sendotutakoa.

Kontserbazio egoera: Lurrean gelditu den arrastoa baino ez da gelditzen.material hilkorrez eraikia egon zelez, erosioaren ondorioz gaur egunera ez da inolako arrastorik heldu. Lurjausiek ere itxura galdu arazi diote eraikin honi.

Testuinguruaren informazioa: Laudioko herria hirugarren sektorearen barruan kokaturik zegoen. Sektore hau era berean, hiru behesektoreetan bananduta zegoen: Zollo-koa, Miraballes-ekoa eta Upo-koa. Alde honetan ez zen euskal indarrik ezta borrokarik egon. 1936/37 urteen bitartean eraikia.

Identifikazio nagusia: Gazteluzar-eko bigarren manposteiazko orma.
Bestelako deiturak: Manposteri parapetoa, orma indartua.
Lurralde Historikoa: Araba.
Herria: Laudio.
Jabetza: Udaljabetza.

Deskribapena: Gazteluzar-en kokaturiko manposteriazko orma da. Garai hartan hiru lerro defentsiboz osaturikoa, bi manposteriazko ormak, zolua harrizkoa bait da, eta oso gogorra lubakiak eraikitzeko. Gaur egun apurtuta daude, eta orma honen luzeera 46,35 metrokoa delarik.

Estalki, aurrekalde eta harresien materialak: Manposteria.

Kontserbazio egoera: Egoera ez da oso ona, harri asko jausi edo beste gauza batzuetarako erabili bait dira.1958-an airez eginiko argazkiei esker, orma hauek berregin daitezke.

Testuinguruaren informazioa: Laudio-ko herria hirugarren sektorearen barruan kokaturik zegoen. Sektore hau era berean, hiru behesektoreetan bananduta zegoen: Zollo-koa, Miraballes-ekoa eta Upo-koa. Hemen ez zen erasorik egon, ezta okupaziorik ere. Azterketa baten ondoren, Laudioko udaletxeak lubaki zati bat garbitu eta habi baten goikaldeko estalkia berregin zuen. Gaur egun bisitagarria delarik. 1936/37 urteen bitartean eraikia.

Identifikazio nagusia: Aretxiger-eko lehen metrailadore habia.
Bestelako deiturak: Ametrailadore había, bunkerra, gotorlekua, kasamata, fortina.
Lurralde Historikoa: Araba.
Herria: Laudio.
Jabetza: Udaljabetza.

Deskribapena: Erdi lurperatuta, laukizuzen itxurako oina daukan erikina da. Gerra ostean bere goikaldeko burdina ateratzeagaitik agertzen zaigu estalkirtik gabe. Troneraren oinak itxura erdizirkularra dauka eta honen azpian babesleku pasibo bat bere sarrerarekin. Atzekaldean orma sendo bat dauka munea jasatzeko. Azalera osoa 1937-an eraiki zenean 5,50 metro karratukoa zen. Deskribapen hau beste hiru habientzako berdina da, LLODF06, LLODF07 eta LLODF08-rentzako.

Estalki, aurrekalde eta harresien materialak: Hormigoia.

Kontserbazio egoera: Egoera oso onean mantentzen da. Goikaldeko estalkiaren faltan dago. 2011-an Laudio-ko udaletxeak, Burdin Hesiko berregite eta mantentze lanetan, zeukan lurra eta landaretza kendu eta garbi utzi zuen.

Identifikazio nagusia: Kamarakako 19. Babesleku aktiboa.
Bestelako deiturak: Babestoki, babesleku.
Lurralde Historikoa: Araba.
Herria:Laudio.
Jabetza: Udaljabetza.

Deskribapena: Oin Laukizuze itxurako oina daukan eta lubakian bertan eraikitako babeslekua. Etsaiaren sutik eta begiradatik babesteko egina, bertatik tirokatzeko aukera zegoen. Babesleku hauek manposteriazko ormekin eraikiak izaten ziren eta estaltzeko, enborkiz, lurrezko tepez eta metalezko txapa izurtuak erabiltzen ziren. Enborkiak lehioak egiteko ere erabiltzen ziren eta honela tiro egiteko zulo, etsaia behatzeko toki eta estalkiak eusteko baliatzen ziren. Guzti hau, Gipuzkoako Artxibo Orokorreko Ojanguren fondoari esker dakigu. Bertako argazkietan, Zollo-ko behesektorean dauden babesleku berberak agertzen bait dira. Behesektore honi dagokio Kamarakako lana. Babesleku hauen luzeera 4.33 metrotakoa da, zabalera 2,5 eta 3,35 metroren artekoa.Kamarakan dauden beste babeslekuen (LLODF09-tik LLODF09-ra) ezaugarri antzekoak ditu honek.

Estalki, aurrekalde eta harresien materialak: Manposteria, enborkiak, tepeak eta txapa izurtuak.Ormak manposterian eraikita daude. Txapa izurtua estalki bezala jartzen zen. Enborkiek sendotasuna eta tepeak kamuflajea ematen zioten babesleku aktiko hauei.

Kontserbazio egoera: Lurrez beterik eta landaretzaz estaldurik agertzen da.

Arrankudiagako ibilbidea

Testuinguru eta deskribapena Arrankudiaga

Udaletxearen ondoko aparkalekuan utziko dugo ibilgailua.Ibilgailu publikoak erabiltzekotan, Bizkaibuseko A-3918 eta A-3919 izango dira.Trenez joanez gero,Renfe-ko Bilbao-Orduña trenbidea hartu beharko dugu.Udaletxea den euskal etxe barroko ikusgarrian hasiko da ibilbidea.balkoi gainean dituen hiru ezkutu polimargotuak ikusteko aukera izango dugu.BI-625 bidea gurutzatuko dugu eta veste 300 metro inguruan, Iberlanda futbolzelaira doan bidea hartu behar dugu Nerbioi ibaia zeharkatu ondoren zubi baten gainetik.Espaloitik joko dugo Elexalderarte bertan Andra Mari eleiza ikusiahalko dugu.Hemen berriro bide gurutzatuko dugu eta tunel bide batetik jarraituko dugu Garondo auzorantz.70 metro aurrerago, etxe baten ondoan, beriz ezkerretara,220 metrotara dagoen bidegurutze baterantz joko dugu.Hemendik eskumatik ,Telleri auzorantz jarraituko dugu, asfaltaturiko bide batetik.Goizarrirantz joango gara eta 90 gradutako bihurgune batean ,lurrezko bidetxo bat jarraituko dugu , zolo batetik igoera hasiz.geroago bide zabalago batekin topo egin eta, metrailadore habi baten ondotik La Magdalena baselizara norabidetuko gara.Hemen ibilbidea gogortuko da, Goikogane-ren tontorrerantz goazelako.baselizatik hasita,zein babesleku bezala berregiten ari diren Arrankudiagako auzoko batzuk, bidek eskumara egiten du, eta 150 metro eta gero, Mugarrikolada-ko muinorantz eramango gaitu.Hemen , kontrapenditzan, babesleku izugarri bi ikusi ahal izango ditugu harrian eraikiak.Lubaki batetik ibiliko gara eta bertan ikusiko ditugu metrailadore habi batzuek.Tontorrera heldu eta paisai liluragarriak ikusi eta bueltarako prestatuko gara bide berdinetik. Gerra Zibilean, Zollo-ko ur biltegiak, garranzti handia izan zuen eta Burdin Hesiaren barne gelditu zen.Ordunde-koa ordea urrunago gelditzen zen eta hegazkin matxinatuen menpe.Eraikin hauek Bilbo jausi baino egun batzuk arinago apurtu zituzten.1937-ko Ekainaren 20 eta 21-an Arrankudiaga matxinatuen esku gelditu zen erasorik Gabe, IV Brigada nafartarra ez bait zen bertatik pasatu ere egin.Arrankudiaga euskal gudarosteko hainbat gudariren erretiratzearen lekuko izan zen. Arrankudiaga-Zollo-k sileriazko zubi bi ditu, Arbide (XVIII mendekoa) eta Iberlanda-koa (XIX mandekoa).Biek Nerbio ibaia zeharkatzeko eraikiak.Bere ondarearen barne eleiza bi aipatuko ditugu.Santa Maria eta Zollo-ko San Martin Obispo-koa.Biak ere XVIII mendekoak, landa-ko jauregia,Antonios Abad eta Paduako baselizak,San Sebastian eta San fabian-ekoak (Basakoetxe),San Pedro (Uribarri) eta hiru torretxe gaur egun berriginda:Bakiola,Otxanduri eta Landaberde, bakarrik mantentzen direlarik azken biak ondo berreginda, bere garaiko funtziotik hurrun. Basokoetxeko zabalgunea eta Iberlandako parkea Bizkaiko Foru Aldundiaren Bilboaldeko Ingurune Berdean barne daude.

Ekitaldiak

Ekainaren bukaeran San Pedro jaiak Uribarri-n. Uztaileko bigarren igandean, Basakoetxeko erromeria. Uztailaren 26-an, munharrira bisita, Areta, Laudio, Atxeta eta Arrankudiagako ibilbidea jarraituz.
Abuztuaren 15-ean Andra Mari herriko jaiak.
Iraileko bigarren asteburuan ,Atxeta eta Zuloaga-ko jaiak.
Azaroaren 11-an,Zollo-ko San Martines.

Laudioko ibilbide motza

Laudioko ibilbide luzea

Laudioko ibilbideak

Testuinguru eta deskribapena Laudio

Laudioko udaletxeak diseinaturiko ibilbide hau,Yermoko Santa Luzia-ko Santutegi eta Santa Luziako baselizetatik hasten da.Oso interes historiko eta artistikoa daukatelarik. Laudiotik joanez gero, Okondorako bidea hartu beharko dugu Lamuza kaletik, bidegurutzera heldu arte, La Milagrosa eskolatik eskumara eginez.Hemen Lezeaga bidea jarrituz, Isuse bidegurutzera heldu eta eskumara joz, igoera baten sartuko gara Santa Luziaraino. Bertan autoa utzi ahalko dugularik. Hemen ura hartu dezakegu, gero ibilbidena zehar ez bait dago iturri gehiagorik. Ibilbidea bitan banandu dugu.Bietan ibiltaria oso toki historiko, natural eta paisai zoragarrietan murgildu ahal izango da. Egun eguzkitsuetan Bikaiko mendi gehienak,baita Burdin Hesiko lerroa, ikusi daitezke.Ibiltzen hasi orduko, karabi, baserri, haritz, arte, elurtegi,eta abar ikusi ahal izango ditugu, baita ere Burdin Hesiko lubaki eta Laudioko udaletxeak berreginiko era ezberdinetako gotorlekuak. Ibilbide biek daukate hasiera eta helmuga berdina, era guztietako pertsonentzat pentsatuta dagoelarik.

Kontextu historikoan, 1937-ko Ekainaren 15-ean, Bilboko altuerak defendatzeko zailtasuna dela eta, euskal dibizio biren atzera egitea eman zen, 3. eta 4. Dibizioena hain zuzen ere.Laudiotik Okondora doan bidea erabiliz gudaloru asko erretiratu zen Goikogane eta kamarakatik.Beraz gune hauek ez ziren inoiz erabiliak izan.Azkenik Ekainaren 21-ean Laudio okupatua izan zen.

Laudio Arabako bigarren herririk populatuena da.Herrian izan ziren hamabi doreetatik bakarra mantentzen da gaur egun, Ugarte-ko dorrea.Urkijo-ko markesarena izan zen Lamuza-ko parkea , bere landaretza ezberdinarekin, bere Jauregia, kasinoa, frontoia eta ur putzua,Anuntzibai-ko zubia 1741-an Martin de Larreak eraikia eta Katutxa-ko jauregia, bere sileriazko (XVIII mendea) aurrekaldearekin.

Ekitaldiak

Urtarrileko azken asteburuan San Blas-eko azoka.
Dolumin barikua, Aste Santuaren baino lehen azken ostirala.
Santa Luziako erromeria, Santa Luzia del Yermo-n.Pentecostes-eko bigarren paskua egunean.
Ekainaren azken astean Burdin Hesiko mendi lasterketa.
Abuztuan San Roke-ko jaiak.
Baserritarraren eguna, abuztuaren azken ostiralean.
Odolki Eguna eta Kofradia eguna, abuztuko azken larunbata eta igandea.
Azaroan, lehen igandea baino aste bat lehenago, udazkeneko mikologi astea.

Arrankudiagako argibidea

Ibilbidearen luzeera: 4,8 Km.
Ibilbidearen denbora: 2 Ordu.
Ibilbidea: Lineala.
Zailtasuna: Zailtasun erdi-altua.
Desnibela: 680 metrotako desnibela.
Herriak: Arrankudiaga.
Kokagune interesgarriak

Udaletxea (barroko itxurako etxea, XVIII mendekoa) [1]
La Madalena-ko metrailadore había [2]
La Madalena-ko babesleku/baseliza [3.1] [3.2]
Mugarrikolanda-ko bigarren babesleku pasiboa [4]
Mugarrikolanda-ko lehen babesleku pasiboa [5]
Goikogane-ko lehen metrailadore habia [6]
Goikogane-ko bigarren metrailadore habia [7]
Goikogane-ko hirugarren metrailadore habia [8]
Goikogane-ko laugarren metrailadore habia [9]

Laudioko argibidea

Ibilbidearen luzeera:
Ibilibide luzea – 8,5 km.
Ibilibide motza – 12,9 Km.
Ibilbidearen denbora:
Ibilibide luzea – 2h 30´
Ibilibide motza – 4h 30´
Ibilbidea:
Irregularra.
Zailtasuna:
Zailtasun dexente.
Desnibela:
Gehieneko altuera 797 m. Kamaraka mendia
Herriak: Laudio.
Kokagune interesgarriak